O galego é unha lingua chea de matices e variantes dialectais, e un dos mellores exemplos disto atopámolo nos nomes populares que se lle dan a diferentes especies animais segundo a zona. Un caso especialmente interesante é o da especie que recibe o nome científico de Anguis fragilis, un lagarto sen patas que moitas veces se confunde cunha serpe, pero que en realidade pertence á familia dos lagartos. En Galicia, este animal recibe unha variedade impresionante de nomes, que varían segundo a comarca e a tradición oral de cada rexión.
Como se chama este animal en galego?
Ao longo do territorio galego, Anguis fragilis recibe diferentes denominacións populares. Entre as máis comúns destacan:
- Escáncer, cáncer, alcáncer (esta é a variante máis habitual en todo o territorio galegofalante)
- Liscante
- Escouplo
- Boeiro
- Alacrán
- Cobra da herba
- Escolanzo
- Escolante
Que é o escáncer?
O Anguilis fragilis non é unha serpe, senón un lagarto sen patas. Isto significa que, a diferenza das serpes, ten pálpebras móbiles e pode pestanexar, algo que as serpes non poden facer porque teñen unha escama transparente cubríndolles os ollos. Tamén ten o corpo recuberto de escamas grosas e brillantes, cunha tonalidade que pode variar dende o marrón dourado ata tonalidades azuladas nalgúns exemplares.
A súa lonxitude oscila entre os 30 e os 50 cm, sendo as femias máis grandes. A pesar de que pode parecer un animal torpe, desprázase con rapidez reptando e mesmo ten capacidade para nadar. Ademais, ten unha estratexia de defensa curiosa: cando un depredador o atrapa pola cola, pode desprendelo de xeito voluntario, nun fenómeno chamado autotomía, o que lle permite escapar.
O escáncer é un animal moi común en Galicia, especialmente en zonas húmidas e boscosas. Habita pradeiras, bosques de folla caduca como carballares e soutos, así como en matogueiras e zonas de cultivo. Fóra de Galicia, está presente en gran parte da metade norte da península ibérica, aínda que na zona mediterránea as súas poboacións están máis fragmentadas e restrinxidas a áreas de montaña con suficiente humidade.
É un réptil de hábitos máis ben nocturnos e crepusculares, polo que non é doado velo durante o día. Prefire lugares frescos e sombríos, polo que non é habitual atopalo tomando o sol como outros lagartos.
A súa dieta baséase fundamentalmente en lombrigas e limacos, o que o converte nun aliado dos agricultores e xardineiros, xa que axuda a controlar pragas en hortas e campos de cultivo. Ademais, é completamente inofensivo para as persoas: non ten veleno nin representa ningún perigo.
A riqueza da nosa lingua: un tesouro que debemos conservar
A diversidade de nomes deste animal en galego é un exemplo da riqueza lingüística que posuímos. Esta variedade é un reflexo da tradición oral e da transmisión interxeracional do coñecemento sobre a fauna autóctona. Por iso, é fundamental conservar e divulgar estas denominacións para evitar que caian no esquecemento.
E ti, como lle chamas a este animal na túa zona? Se coñeces algún outro nome para o Anguis fragilis, compárteo para seguir descubrindo a marabillosa diversidade do galego!
1 Comenta
Candido Brandao
No outro lado do rio Minho, em Portugal, chamam-lhe: “Liscranço”