Musgo, mofo, calquizo… Un novo paseo polas nosas variantes dialectais

Por moito que pasemos por riba sen decatarnos, o musgo —ou como queiras chamalo— está en todas partes: na pedra húmida do lavadoiro da aldea, nas fragas sombrías ou mesmo nos tellados. Esta pequena planta, discreta pero vital, agocha un mundo de nomes segundo quen a mire e desde onde se mire. En galego, lingua moi rica en diversidade, a palabra que usamos para designala muda segundo o recuncho.

Unha planta milenaria con moitos nomes

O musgo, ou carriza, é unha planta non vascular da división Bryophyta. A súa estrutura é sinxela, sen talos ou raíces verdadeiras, pero con funcións vitais para os ecosistemas: retén humidade, protexe o solo e serve de fogar a milleiros de invertebrados. Non é casualidade que nalgunhas culturas se lle atribúa un valor especial; no Xapón, por exemplo, cultívanse musgos nos xardíns como símbolo de calma e beleza natural. Mesmo na Segunda Guerra Mundial foi usado como apósito natural polas súas propiedades absorbentes e antibacterianas.

Un mapa lingüístico ao pé da pedra mollada

O termo musgo é o máis común en Galicia, espallado pola totalidade da provincia de Ourense, Pontevedra e boa parte da Coruña. Mais en canto nos achegamos ao norte e ao leste do país, as cousas comezan a cambiar.

En Lugo, especialmente na Terra Cha, a forma mofo impóñese como variante principal. Non deixa de ser curioso que esta palabra sexa tamén usada no portugués para designar os fungos da humidade. Asemade, na mesma zona aparecen casos illados da palabra calquizo, un termo minoritario e case esquecido, pero con ese sabor antigo que tanto ten a identidade local.

Aínda máis curiosa é a forma carrizo, que só se rexistra na zona de Malpica, na Costa da Morte. Aquí, o termo convive con outros significados noutras zonas —como cana ou planta de río—, pero neste punto concreto refírese ao musgo que tapiza os valados e os camiños húmidos.

E se saímos dos lindes administrativos de Galicia e entramos en territorios galegofalantes de León e Asturias, atopamos tamén o mofo como forma predominante, e, nas zonas máis afastadas de Zamora, mesmo o arcaico e sorprendente nifo.