A presenza da lingua galega nos cemiterios de Galicia está a experimentar un progresivo rexurdimento tras séculos de ausencia nos epitafios. A través dun traballo de investigación en múltiples camposantos, diversos expertos e voluntarios están a analizar o uso do galego nas inscricións funerarias, constatando unha tendencia ao incremento de palabras como “muller”, “home”, “fillos” ou “netos” en lápidas recentes. Este fenómeno, que reflicte a evolución social e cultural do idioma, está a ser documentado na Cartografía do uso do galego nos camposantos, un mapa colaborativo de consulta pública.
Un dos principais impulsores deste proxecto é o escultor Pablo López, que percorreu diferentes cemiterios galegos para recompilar información sobre os epitafios, así como sobre os elementos arquitectónicos e escultóricos presentes en cada lugar. A súa análise coincide cos datos obtidos polo xornalista David Canto Veiga, quen ampliou a investigación a zonas limítrofes como o Bierzo, Asturias occidental e As Portelas, en Zamora.
A investigación apunta a unha notable diferenza no uso do galego segundo a localización. En parroquias como Santo André de Logares, un 11% das familias incluíron xa inscricións en galego, mentres que en municipios como A Fonsagrada a porcentaxe descende ata o 2%, por debaixo da media galega. Outras localidades como Burón, Fonfría, Suarna ou Padrón tamén destacan polo seu uso crecente do idioma. Pola contra, en lugares como Monteseiro, Allonca ou Marentes, o galego escrito segue sen ter presenza nos cemiterios.
Segundo os investigadores, este proceso de recuperación do idioma nos espazos funerarios está vinculado á alfabetización en galego da xeración que comezou a escolarizarse en democracia. O cambio xeracional tamén supuxo unha maior transversalidade na defensa da lingua, con maior implicación das mulleres e das persoas sen estudos universitarios.
Mapa aberto á colaboración cidadá
Os datos recompilados nesta investigación están dispoñibles para consulta pública na Cartografía do uso do galego nos camposantos, un proxecto que permite visualizar o avance do idioma en diferentes territorios. Ademais, esta plataforma está aberta á colaboración cidadá, permitindo que calquera persoa poida contribuír co rexistro da súa parroquia.