Mònica Richart preséntase con sinxeleza: profesora de inglés na Escola Oficial de Idiomas de Viveiro (centro Luz Pozo Garza) e escritora, con dúas novelas publicadas en valenciano/catalán e unha terceira prevista para novembro. O seu punto de inflexión co galego chega en 2023, cando se prepara para un lectorado na Universidade de Santiago de Compostela. Anticipándose á posibilidade de conseguir o posto, decide comezar a estudar galego para non chegar sen competencia comunicativa. Mesmo cando finalmente non obtivo o lectorado, a aprendizaxe xa formaba parte da súa rutina. “Estaba enganchadísima e non podía parar de estudar”, asegura.
Antes de solicitar unha praza definitiva no ensino público galego, Mònica pasa seis meses na comarca de Betanzos, concretamente en Oza dos Ríos, para probar a vida cotiá no país. Aquel período serviulle para calibrar usos e recepcións: puido falar en galego no médico, na farmacia e nos comercios, e só atopou excepcións puntuais. O contraste co que coñecía do País Valenciano foi inmediato: “Alí, por desgraza, é habitual que che digan ‘no te entiendo, háblame en castellano’, mesmo no rural”. A súa experiencia inicial en Betanzos foi a dun ecosistema onde o galego funciona sen atrancos, algo que lle chamou a atención pola normalidade coa que as persoas aceptaban e respondían en galego.
Xa instalada en Viveiro, a profesora aprecia matices. Chegou en agosto, mes de forte presenza turística, e iso dificulta distinguir prácticas lingüísticas locais. Co paso das semanas, escoita máis galego, aínda que detecta menor uso entre a xente moza que na zona de Betanzos. O cambio de vila, polo tanto, dálle un mapa sociolingüístico heteroxéneo: contextos máis galegofalantes nuns espazos e maior peso do castelán noutros, modulados por factores como o turismo ou o xeneracional.
O método de aprendizaxe de Mònica foi autodidacta e por inmersión dende o primeiro día: música, pódcasts, series e novelas en galego, todo o que lle permitise escoitar e ler de maneira continua. Un encontro resultou decisivo: coñeceu a Diego de Braelle, con quen falaba só en galego e “me corrixía moitísimo, sobre todo cos pronomes”. Despois, para sistematizar a gramática, fixo un curso en liña da Xunta de nivel C1 e presentouse por libre a exame na Escola Oficial de Idiomas de Madrid. O itinerario completouse coa práctica diaria e a incorporación do galego como lingua de relación.
A experiencia coa cultura galega foi outra peza do seu avance. Entre os contidos que a acompañaron na inmersión lembra pódcasts de Historia. Meciona Descifrando a Historia e algúns episodios de Que din os rumorosos? sobre o Reino Medieval de Galicia e mulleres galegas. Esa dieta cultural serviu para ligar idioma e contexto, unha clave que ela recomenda a quen comeza: concertos, cinema, documentais e lectura como atallos de comprensión e motivación.
No ámbito laboral, a fotografía que debuxa é clara. En Viveiro, todo o persoal da EOI —profesorado e servizos— fala galego con normalidade. Nas aulas de inglés, ela combina explicacións en inglés cos apoios en galego nos niveis iniciais, para garantir a comprensión de quen aínda non pode seguir unha explicación longa na lingua de chegada. O alumnado migrante non lle manifestou dificultades co galego nin lle pediu cambio ao castelán. A súa percepción é que existe un salto xeracional: maior uso do galego nas franxas de máis idade e predominio do castelán entre mozos e mozas. Asemade, subliña a diferenza co País Valenciano: “Na Escola Oficial de Idiomas valenciana é frecuente que non se fale valenciano/catalán. Aquí, aínda que non se esixa, úsase con normalidade”.
A comparación co lugar de orixe perfílase con datos biográficos. Antella, vila interior de mil habitantes na Ribera Alta, era na súa infancia claramente valencianofalante. A situación mudou: a migración recente e a influencia de cidades medianas próximas (Xàtiva, Alzira) incrementaron o uso do castelán tanto nas urbes como nas vilas colindantes. O principal contraste que ela sinala entre Galicia e o País Valenciano é a recepción na administración básica. “No País Valenciano tiven problemas co uso da lingua varias veces no médico”, di, situando ese espazo de vulnerabilidade como un lugar onde non debera haber conflitos lingüísticos. En Galicia, pola contra, asegura: “Nunca me dixo ninguén ‘háblame en castellano’”.
A relación co alumnado tamén ofrece anécdotas que falan de integración lingüística. O primeiro día de curso, nun xogo de pistas, pediu ás clases que adiviñasen de onde era. Entre as opcións (Ourense, Pontevedra, Valencia, Irlanda), un grupo enteiro estivo a piques de situala en Ourense. A confusión resolveuse con humor e coa constatación de que a súa pronuncia e fluidez podían pasar por locais. A acollida, resume, foi “boísima”.
O seu interese polas linguas non fica nas romances. Estuda éuscaro en liña, un reto que define doutra maneira: sen intercomprensión inicial, a inmersión esixe máis horas e máis estrutura ca no galego, onde francés, catalán e castelán lle abriron atallos desde o primeiro día. O contraste metodolóxico axúdalle a valorar a vantaxe de quen chega ao galego desde outras linguas próximas.
Mònica formula ademais un consello para quen chega a Galicia e sente curiosidade polo galego pero aínda non dá o paso. A súa tese é directa: “É moi importante lanzarse a falalo”. Ao facelo, cambia a percepción allea: “deixas de ser alguén de fóra para pasar a ser alguén de dentro”. Defende que non é difícil para quen xa fala outra lingua romance, cuestión de actitude e de exposición: escoitar música, ler, ver series e filmes, ir a concertos… Para ela, a lingua “cambia moito a experiencia” de vivir en Galicia.
