Jonathan Sánchez Macià preséntase con sinxeleza: é de Elx (Alacant), e traballa como profesor de valenciano en Callosa de Segura. A súa relación co galego naceu dunha casualidade amistosa: coñeceu un rapaz de Lugo e, tras tempo de escoitalo, decidiu dar o paso e facer o esforzo de falar en galego. A partir dese xesto, foi incorporando a lingua á súa vida cotiá: primeiro con pequenos intentos, logo xa con máis seguridade na universidade, onde acolleu o apoio dun profesor, José Ángel, de Ferrol, que lle impartiu aulas de galego durante dous anos. Aquela formación completouna nos Cursos de Lingua e Cultura Galegas de verán da Real Academia Galega, que lle abriron un horizonte de referencia cultural e afectiva.
Como falante de valenciano, Jonathan percibe pontes evidentes entre ambas as linguas. Sinala que a dicotomía social que vive o galego en Galicia, con diglosia e dificultades de transmisión interxeracional, é “practicamente a mesma” que el observa na súa contorna. Por iso di sentirse “moi identificado coa situación do galego”, pois recoñece os conflitos co castelán, os prexuízos e a infrautilización da lingua propia en determinados espazos. No plano político, apunta tamén diferenzas de enfoque entre comunidades: na súa ollada externa, o PP galego “defende o galego á súa maneira e utilízao”, mentres que o PP valenciano adoita percibilo como un estorbo, algo que —di— “che fai menos español”. Son valoracións que expresa desde fóra, como observador que compara realidades próximas pero non idénticas.
No proceso de aprendizaxe, Jonathan asegura que o galego lle resultou accesible. A proximidade tipolóxica e a experiencia como docente facilitáronlle o camiño: fonética, léxico e morfosintaxe presentábanlle moitas coincidencias co valenciano. As vogais abertas déronlle traballo, sobre todo á hora de localizar os contextos e non só de articular o timbre, mais fala dun axuste fino, non dun obstáculo. Co tempo incorporou trazos que o fascinan: a gheada e o seseo. “Chámanme moito a atención”, admite, e procura integralos cando está en Galicia para “falar como un máis”. Nese sentido, resume unha decisión práctica e simbólica: “O mes que estiven en Galicia non usei o castelán nin un día”. Di que non tivo dificultades de comprensión, e que a interacción fluíu con normalidade.
A comparación co seu día a día no País Valenciano é inevitable. Na súa zona, confesa, a intransixencia cara ao valenciano aflora ás veces en frases como “Háblame en cristiano” ante un simple “Hola, bon dia”. Esas situacións, recoñece, non as viviu en Galicia, onde a maioría entende o galego sen esixir o cambio inmediato ao castelán. Esta experiencia reforzou nel unha convicción: “A utilidade dunha lingua vese no uso diario”. Por iso insiste en empregar o galego sempre que vén a Galicia, como forma de recoñecemento e tamén de espello para quen, alí, poida subestimar a súa propia lingua por efecto da diglosia. “Ás veces os de fóra valoran máis aquilo que os de dentro dan por descontado”, di, e por iso intenta mostrar que o galego “forma parte da miña vida”.
O vínculo non é só oral. Durante a formación universitaria, o profesor proporcionáballe materiais: cancións populares, películas, contos de Vicente Risco e textos das Letras Galegas. Aqueles CD e proxecións na aula foron un fio de continuidade cultural nun territorio onde non é doado atopar recursos en galego. Cando quixo presentarse aos CELGA, comprobou que tiña que viaxar a Madrid ou Galicia, porque na súa zona non había oferta. Co tempo, di, multiplicáronse os contidos e hoxe segue a TVG na casa, non tanto pola calidade (que se discute, asegura), senón porque lle serve de modelo lingüístico para non perder contacto co léxico e co uso real da lingua. Mantén tamén amizades galegas coas que fala a miúdo, o que reforza a práctica.
Cando lle preguntan de onde é ao escoitar a súa fala con gheada e seseo, responde con naturalidade: “Non son galego, son valenciano, pero aprendín galego”. A mestura, di, sorprende e axuda a romper tópicos. Ao tempo, o galego abriulle outra porta: o portugués. O salto, explica, é sinxelo: cambian certas cousas, pero hai moita base compartida para avanzar con rapidez.
A súa mensaxe a quen queira empezar é directa: compromiso e continuidade. “Se comezas, non pares”, resume. Fala dun camiño ás veces desagradable, porque haberá quen desaconselle aprender galego por suposta inutilidade, pero invita a resistir e seguir: “Non hai camiños reais para as matemáticas; para o galego tampouco”. Por iso propón seguridade ao comezo, boa actitude e non renderse ante os prexuízos. El mesmo recorre a unha metáfora que o acompaña: o Camiño de Santiago como percorrido vital de esforzo e recompensa. “Estou moi agradecido e teño a sorte de poder falar galego e de estar en Galicia cando podo”, conclúe, convencido de que o valor dunha lingua se decide usándoa e tecendo vínculos que atravesan fronteiras autonómicas e rutinas académicas para converterse, simplemente, en vida cotiá.
